A sense of home

Het verwijst naar het wat akelige beeld van het woonzorgcentrum als instelling waar je 24 uur per dag verblijft , waar je in grotere groepen leeft, waar het leven verloopt volgens een strak schema en privacy ontbreekt, waar verschillende levenssferen noodgedwongen samenvloeien en waar je met z’n allen onder dezelfde gezagsvorm leeft. Zo’n totaalinstituut heeft nefaste gevolgen voor iemands identiteit en zorgt voor het ‘hospitalisatiesyndroom’ (met een afname van initiatief, een verminderd relativeringsvermogen, apathie, emotionele vervlakking en met het afwijzen van veranderingen).

Attachment to place is één van de cruciale dimensies voor het creëren van een thuisgevoel. ‘Place’ is in dit geval de idee van ‘een thuis’ en de betekenis die iemand er zélf aan geeft is doorslaggevend. Deze vorm van hechting hangt bijvoorbeeld samen met het zelf kunnen bepalen van je agenda, met het kunnen bepalen van wie je kamer kan binnenkomen, met het mogen personaliseren van die kamer etc. Stuk voor stuk helpen ze een bewoner om controle te behouden en om op die manier gemakkelijker een thuisgevoel te kunnen ervaren.

Bij deze dimensie staat de ‘space’ of ‘ruimte’ voor het kluwen aan sociale relaties dat met een bepaalde plaats verbonden is. Het gaat over iemands verbinding met anderen: medebewoners, personeel, vrijwilligers etc. Maar ook de ruimere omgeving is belangrijk. Het kunnen deelnemen aan activiteiten, volgens eigen ritme en voorkeur, is voor deze dimensie cruciaal.

Deze dimensie gaat over de mogelijkheid om verbonden te kunnen blijven over de muren van het woonzorgcentrum heen. Het is het kunnen behouden van een band met de samenleving, ook na een verhuis naar het woonzorgcentrum.

De drie dimensies krijgen door ‘psychosociale processen’ nog een extra laag in het model. Psychosociale processen kunnen iemands hechting of gehechtheid ondersteunen of net tegenwerken. Iemands aanpassingsvermogen, de manier waarop met tegenslagen wordt omgegaan, spirituele steun of de mate van trots en dankbaarheid zijn voorbeelden van ondersteunende processen. Hulpeloosheid en verlieservaringen zijn dan weer voorbeelden van belemmerende psychosociale processen.

‘Sense of self’ is een moeilijker te vertalen begrip of concept. Het gaat over het ‘zelf’, over iemands ‘identiteit’ of ‘eigenheid’. Sense of self is dynamisch, omdat elke persoon evolueert, en omvat een materieel, sociaal en spiritueel ‘zelf’. Het geldt als een noodzakelijke voorwaarde om je ergens thuis te kunnen voelen. Voor het vormgeven en bewaren van een sense of self is het vertellen van verhalen essentieel.

In de uitspraken en verhalen van bewoners zitten verschillende stemmen verscholen. Ze geven aan in welke mate een bewoner zich thuis voelt en hoe de bewoner in een nieuwe omgeving zijn identiteit tracht te bewaren, te herwinnen of te beschermen. Er zijn vijf stemmen of strategieën te onderscheiden: de stem van het verzetten, van het verwerken, het verbinden, het verdragen en de stem van het verschillen. De stemmen zijn op te vatten als vijf verschillende en evoluerende ondersteuningsvragen. Met elke stem komt een andere nood of vraag én is er een ander antwoord nodig.